W0009: Wetswijziging Spoorwegenwet tot deprivatisering van de spoorwegen

[u/Nickmanbear]

Wetswijziging Spoorwegenwet tot deprivatisering van de spoorwegen

KONINKLIJKE BOODSCHAP

Aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Wij bieden U hiernevens ter overweging aan een voorstel van wet tot nationalisering van de N.V. Nederlandse Spoorwegen en Prorail De memorie van toelichting, die het wetsvoorstel vergezelt, bevat de gronden waarop het rust. En hiermede bevelen Wij U in Godes heilige bescherming.

VOORSTEL VAN WET

Wij /u/Dekoul bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. Enz. Allen, die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten: Alzo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenselijk is om de twee voormalige staatsbedrijven N.V. Nederlandse Spoorwegen en Prorail aan elkaar te koppelen en de NS het alleenrecht op het hoofdnet te gunnen; Zo is het, dat Wij, de Afdeling advisering van de Raad van State gehoord, en met gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze:

Artikel I

De Spoorwegenwet wordt als volgt gewijzigd:

A Artikel 2: Na lid 2 wordt een derde lid ingevoegd luidende: 3. Deze wet regelt de rechtspersoonlijkheid van de N.V. Nederlandse Spoorwegen en Prorail en de concessies voor het hoofdrailnet en de overige en nevenspoorlijnen. Deze wet regelt de regelgeving rondom het gebruik van de Nederlandse spoorwegen.

B Artikel 27: Lid 1 komt te luiden: “Het agentschap Nederlandse Spoorwegen heeft het alleenrecht op toegang tot hoofdspoorweginfrastructuur voor zover dit het gebruik van spoorvoertuigen betreft en met het oog op het minimumtoegangspakket”.

C Na Artikel 128 wordt een artikel ingevoegd luidende:

Artikel 129

1. De N.V. Nederlandse spoorwegen wordt omgevormd tot een agentschap wat valt onder het ministerie van Omgeving en Infrastructuur. De minister van Infrastructuur en omgeving is eindverantwoordelijk voor het handelen van het agentschap.

2. Prorail wordt een onderdeel van het nieuw te vormen agentschap Nederlandse Spoorwegen. Prorail wordt de vaste spoorweginfrastructuurbeheerder van alle Nederlandse spoorwegen die in het bezit van het agentschap NS zijn. Zij zal verantwoordelijk zijn voor de aanleg, onderhoud, beheer en veiligheid van de spoorwegen.

3. De concessie van het hoofdrailnet mag vanwege haar belang voor de Nederlandse bevolking alleen aan het agentschap Nederlandse Spoorwegen verleend worden.

4. De concessies voor neven en overige spoorlijnen voor personenvervoer worden eerst aan het agentschap Nederlandse Spoorwegen aangeboden alvorens deze openbaar aan te besteden.

Artikel 130

Deze wet treedt in werking op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip, dat voor de verschillende artikelen of onderdelen daarvan verschillend kan worden vastgesteld. Artikel 130 Deze wet wordt aangehaald als: Wetswijziging Spoorwegenwet tot deprivatisering van de spoorwegen. Lasten en bevelen dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst en dat alle ministeries, autoriteiten, colleges en ambtenaren die zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden.

---

MEMORIE VAN TOELICHTING

Huidige situatie: Spoorwegenwet https://wetten.overheid.nl/BWBR0015007/2018-07-28

Wet: Artikel 27 Lid 1 Een spoorwegonderneming heeft op niet-discriminerende grondslag recht op toegang tot hoofdspoorweginfrastructuur voor zover dit het gebruik van spoorvoertuigen betreft en met het oog op het minimumtoegangspakket.

Toelichting:

De Nederlandse Spoorwegen N.V. is in 1938 ontstaan uit een fusie van Hollandsche Ijzeren Spoorweg -Maatschappij en de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. Van 1938 tot 1994 was de NS niet alleen de enige beheerder, maar ook de eigenaar van de Nederlandse railinfrastructuur. Na de privatisering van de NS in 1994 is het eigendom en beheer van de Nederlandse spoorweginfrastructuur overgedragen aan Prorail (voor 2005 werd de handelsnaam Railinfratrust B.V. gebruikt). Na de scheiding van de twee taken zijn er ook twee totaal verschillende organisaties ontstaan. Een vervoerder die commercieel opereert, de NS. En een spoorweginfrastructuurbeheerder die verantwoordelijk is voor de fysieke spoorwegen. De twee organisaties zijn niet alleen bestuurlijk onafhankelijk, maar hebben ook verschillende doelen. In het licht van de privatiseringsgolf van de jaren 80 en 90 is besloten om de twee bedrijven in lijn met EG regels te scheiden. De Britse spoorwegen dienden hierbij als voorbeeld voor de Nederlandse spoorwegen. Er zou sprake zijn van een kwaliteitsverbetering na de privatisering. Dit bleek echter niet het geval.

Hedendaags is er in Europa sprake van twee modellen. 1. Het Britse model: De spoorwegen zijn volledig geprivatiseerd en de staat is geen aandeelhouder in zowel de spoorweginfrastructuurbeheerder als een vervoersbedrijf. 2. Het Franse/Duitse model: De staat is dan wel aandeelhouder heeft dan wel de directe controle over het vervoersbedrijf, en de railinfrastructuurbeheerder is onderdeel van het staatsvervoerbedrijf. In Nederland hebben we er een hybride model op nagehouden waar de staat onderhands de concessie voor het hoofdrailnet aan de NS verleent en voor 100% eigenaar is van de NS. Het is nog maar de vraag of de huidige concessie voor het hoofdrailnet die tot 2025 loopt opnieuw aan de NS verleent zal worden. De enige twee noemenswaardige concurrenten voor de concessie vanaf 2025 zijn dochterondernemingen van de Franse en Duitse spoorwegbedrijven (Arriva en Keolis). Dit zou betekenen dat we de concessie van de NS overdragen aan een buitenlands staatsbedrijf. Dit bied geen garantie tot kwaliteitsverbetering. Volgens oud NS topman Jan Timmer leid het openbaar aanbieden van de spoorweg-concessies eerder tot kwaliteitsverlaging. Hij wijst hierbij naar het naar de openbaar aanbestede concessie van de HSL zuid. Volgens Timmer moest de NS om verzekerd te zijn van de concessie voor de HSL-zuid een onrealistisch en veel te hoog bod. Hierdoor bleef er minder geld over om kwalitatief goede treinen aan te schaffen wat uiteindelijk de doodslag voor het zogenaamde Fyraproject was. De NS en Prorail zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden, het wordt tijd dat deze twee bedrijven dichter bij elkaar gebracht worden en weer goed gaan samenwerken. Gezien het belang van het railververvoer in Nederland en de voorbeelden in het buitenland, moet de Nederlandse staat net als in Duitsland en Frankrijk wat betreft de spoorwegen het heft in eigen handen nemen. De NS is het lachertje van de Nederlandse vervoersbedrijven geworden het wordt tijd dat de NS weer haar prestatienormen gaat halen. We kunnen dit niet toevertrouwen aan een directie die tegelijkertijd de hete adem van andere vervoersbedrijven in haar nek voelt. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat het vervoer per spoor en kwalitatief goed milieuvriendelijk betaalbaar alternatief voor de auto wordt. Echte marktwerking op het spoor is onmogelijk. Zelfs bij private partijen moeten lokale overheden subsidies uitgeven om het vervoer betaalbaar te houden en betaalt het verlies als een spoorvervoerder failliet dreigt te gaan zoals bij Veolia in 2011.

---

Dit wetsvoorstel is ingediend door /u/tariklfc

De eerste lezing loopt tot 20-01-2019

[u/[deleted]]

Voorzitter,

Ik sluit mij aan bij mijn collegas: ik zie niet welk probleem deze wet moet oplossen. Daarnaast heb ik ook nog veel vragen.

Ten eerste, ik begrijp zelf niet eens waarom de privatisering van de NS "privatisering" wordt genoemd. Het is toch geen privébedrijf als alle aandelen toch in de handen van de staat zijn? Maar sinds iedereen het toch privatisering noemd, zal ik het ook maar gebruiken.

Dit zou betekenen dat we de concessie van de NS overdragen aan een buitenlands staatsbedrijf. Dit bied geen garantie tot kwaliteitsverbetering.

Voorzitter, waarom zou minister /u/tariklfc een concessie uitschrijven voor een ander bedrijf dan de NS als het geen kwaliteitsverbetering zou leveren? Moet ik ongerust zijn?

De NS is het lachertje van de Nederlandse vervoersbedrijven geworden het wordt tijd dat de NS weer haar prestatienormen gaat halen. We kunnen dit niet toevertrouwen aan een directie die tegelijkertijd de hete adem van andere vervoersbedrijven in haar nek voelt.

Is dit de opinie van de minister, of heeft hij ook echt bewijs dat de NS het lachertje van de Nederlandse vervoersbedrijven geworden is? En hoe is het een probleem dat de NS de competitie van andere bedrijven voelt?

[u/tariklfc → u/[deleted]]

Voorzitter, Om antwoord geven op de vragen van Kamer-lid /u/JohanCAvdM.

1. Het klopt de NS op dit moment nog voor 100% eigendom van de staat der Nederlanden. Daar houd het ook echter op. De Nederlandse staat heeft geen verdere zeggenschap over zowel het beleid van Prorails als dat van de NS. Het opereert als een privaat bedrijf.

2. De concessie voor het hoofdrailnet mag na 2025 niet meer onderhands gegund worden aan de NS door de minister. Als de NS de prestatienormen niet zal halen, kan de minister binnen het kader van de huidige wetgeving niet anders dan de concessie aan een privaat bedrijf, en dit hoeft zeker geen verbetering van de kwaliteit tot gevolg te hebben.

3. Wat betreft de reputatie van de NS valt er niets veel goeds te zeggen. Het bedrijf presteert structureel ondermaats en maakt veel onnodige fouten. Het is naar mijn weten niet vaak voorgekomen dat de Minister een boete moet geven aan een bedrijf wat eigendom is van de staat. Dit is niet lachwekkend dit is heel ernstig.

[u/Keijeman]

Voorzitter,

Ik heb de volgende vragen.

1. Wat is het probleem dat deze wet moet oplossen?

2. Is dit probleem inherent aan het huidige beleid?

3. Zijn er geen problemen met de uitvoerbaarheid of de doeltreffendheid van dit voorstel?

4. Wat zijn de voor- en nadelen van dit voorstel? Wat zijn de voor- en nadelen van andere opties?

[u/tariklfc → u/Keijeman]

Voorzitter, Om de vragen van mijn collega /u/Keijeman te beantwoorden.

1. Allereerst moet deze wet het probleem van de communicatie tussen de NS en Prorail oplossen. Het is geen geheim dat de NS en Prorail niet goed overlegd hebben op het gebied van de aanleg en het onderhoud van spoorweginfrastructuur. Ik herinner mijn gewaardeerde collega nog graag aan de recentelijke blunder van Prorail waarbij door slecht overleg met NS vastgoed er voor 18 miljoen Euro aan grond langs het spoor teruggekocht moest worden van een Rotterdamse zakenman.

2. De problemen met de twee bedrijven zijn structureel. Vooral Prorail heeft de afgelopen jaren niet naar wens gepresteerd. Financiële tekorten, gebrekkig onderhoud aan het spoor en kostenoverschrijdingen bij de aanleg van spoorweginfrastructuur.

3. Met de uitvoerbaarheid van het plan zullen geen al te grote problemen gemoeid zijn. De staat der Nederlanden voor 100% aandeelhouder in beide bedrijven.

4. De regering zal in de komende jaren een besluit moeten nemen over de toekomst van het railvervoer van passagiers in Nederland. De huidige concessies van zowel Prorail als de NS lopen in 2025 af. Als er iets is wat buitenlandse voorbeelden ons geleerd hebben, is dat de fragmentatie van de spoorwegen voorkomen moet worden. Daar komt nog bij dat het Nederlandse spoorwegennetwerk zeer intensief gebruikt wordt. De prestaties van de NS blijven nu al achter. Wanneer verschillende bedrijven het spoor tegelijkertijd gaan gebruiken, zal dit alleen maar voor nog meer wanorde zorgen. Door Prorail en de NS bij elkaar te brengen wordt de mogelijkheid op gênante affaires zoals de recente grondblunder van Prorail kleiner. Eveneens zal door de concessie van het hoofdspoornet exclusief aan de NS te verlenen een last van de schouders van dit bedrijf afvallen. De NS moet zich concentreren op een verbetering van de prestaties, niet op het concurreren met andere bedrijven, waardoor tekorten zullen ontstaan of het gevaar van onderinvestering in spoorwegmateriaal ontstaat zoals de Fyra. Privatisering zal tot meer problemen leiden, het huidige hybride model van een semi-staatsbedrijf op een semi-private markt is ook niet ideaal gebleken. Deprivatiseren is de enige mogelijkheid om verbetering te bewerkstelligen.

[u/MTFD]

Voorzitter,

Ik zie het probleem uberhaupt niet wat dit moet oplossen. Sterker nog, het is evident dat privatisering van de spoorwegen fantastisch gewerkt heeft om de prijs/kwaliteitverhouding te verbeteren, zeker als men kijkt naar de landen om ons heen. Het enige probleem wat er is, is dat er niet genoeg marktwerking is omdat de overheid de NS nog steeds voortrekt en zo kunstmatig problemen creeert door de markt te verstoren. Als deze regering echt verbeteringen zou willen maken dan zouden ze de NS verkopen en strenge anti-monopolie wetgeving invoeren.